Leefbaar loon: hoe hoog leggen we de lat?

Wereldwijd zijn er nog steeds mensen die werken maar zich geen fatsoenlijke levensstandaard kunnen veroorloven. Steeds meer bedrijven rapporteren over sociale onderwerpen, zoals lonen. Toch blijkt die informatie vaak te beperkt of onduidelijk om vooruitgang te meten. Dat roept een belangrijke vraag op: hoe bruikbaar is deze rapportage om impact te beoordelen en bedrijven aan te sporen tot verbetering?

Het recht op rechtvaardige en gunstige beloning, die de werknemer en zijn/haar gezin een menswaardig bestaan verzekert, is een universeel mensenrecht. Ook bij a.s.r. vermogensbeheer vinden we het betalen van een leefbaar loon een fundamenteel recht dat elk bedrijf zou moeten respecteren. De huidige Europese rapportagestandaarden schieten echter tekort om vooruitgang goed te monitoren. 

Wij definiëren leefbaar loon - in lijn met de algemeen erkende International Labour Organization (ILO) definitie - als: een inkomen waarmee werknemers zichzelf en hun gezin kunnen voorzien in basisbehoeften zoals voedsel, huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs, én waarmee zij kunnen sparen om een buffer op te bouwen voor onverwachte uitgaven. 
 

CSRD en het Omnibus-voorstel

In februari 2025 kondigde de Europese Commissie het Omnibus-voorstel aan, een pakket aan maatregelen om duurzaamheidswetgeving, waaronder de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) te vereenvoudigen. Het doel van het Omnibus-voorstel is het simplificeren van regelgeving en verlichten van de regeldruk, zonder de duurzaamheidsamibitie te laten varen. De CSRD verplicht grote bedrijven om te rapporteren over milieu, sociale en governance thema’s en is uitgewerkt in rapportagestandaarden, de European Sustainability Reporting Standards (ESRS). Als onderdeel van het Omnibus-pakket werden deze zomer nieuwe conceptstandaarden gepubliceerd, met als doel minder datapunten, meer duidelijkheid en betere aansluiting op internationale standaarden. 

Verantwoord beleggen en leefbaar loon

Mensenrechten vormt een focusthema binnen het Beleid voor Verantwoord Beleggen van a.s.r. vermogensbeheer. Ons beleid sluit aan bij internationale standaarden zoals de UN Guiding Principles on Business and Human Rights; hierin staat hoe bedrijven – waaronder beleggers – mensenrechten in acht moeten nemen en een due dilligence proces moeten uitvoeren. In 2024 voerden we een mensenrechtenrisico-analyse uit (stap één van het due dilligence proces), daarin identificeerden we leefbaar loon als een risico binnen de consumentengoederensector. 

Via onze beleggingsportefeuille zijn we blootgesteld aan wereldwijde waardeketens, waarin werknemers nog niet altijd een leefbaar loon ontvangen. Dit terwijl leefbaar loon een fundamenteel mensenrecht is, dat andere rechten mogelijk maakt, zoals toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en fatsoenlijke huisvesting. 

Daarom zetten wij ons sinds 2018 via het Platform Living Wage Financials (PLWF) actief in voor leefbare lonen. Deze alliantie verenigt inmiddels 22 financiële instellingen die samen meer dan € 7 biljoen aan vermogen beheren. Samen gaan we in dialoog met bedrijven, monitoren we voortgang en moedigen we hen aan om leefbare lonen te prioriteren – zowel voor hun eigen personeel als voor de werknemers in de waardeketen. 

Leefbaar loon in CSRD

Om te monitoren wat bedrijven doen om te zorgen dat zij leefbare lonen betalen, of zich hiervoor inzetten, analyseren we onder andere hun CSRD rapportages. In CSRD wordt naar leefbaar loon gerefereerd als ‘adequate lonen’. Vrijwel altijd is dit onderwerp voor eigen personeel materieel. In dat geval moeten bedrijven kwantitatief rapporteren over of hun eigen personeel een adequaat loon ontvangt volgens de vastgestelde maatstaven. Hier ontstaat een probleem, omdat de maatstaf voor ‘adequaat loon’ verschilt per regio en daarom niet altijd strookt met andere definities van leefbaar loon, zoals die van de ILO. 

Buiten de EU krijgen wettelijke minimumlonen bovendien ‘voorrang’, ook als dit geen leefbare lonen zijn. In veel landen, bijvoorbeeld in Bangladesh waar veel consumentengoederen worden geproduceerd, ligt het wettelijk minimumloon (ver) onder wat werknemers nodig hebben voor een fatsoenlijke levensstandaard. In de praktijk kan een bedrijf dus rapporteren dat 100% van zijn werknemers een ‘adequaat loon’ ontvangt, terwijl deze werknemers geen leefbaar loon krijgen. Wanneer het onderwerp ‘adequate lonen’ voor werknemers in de waardeketen materieel is, hoeft een bedrijf überhaupt niet kwantitatief, maar alleen kwalitatief, te rapporteren. 

Kortom, de informatie die wij als belegger uit de CSRD rapportage halen is onvoldoende om te sturen en monitoren op dit fundamentele recht.

Een kans om de lat iets hoger te leggen

In het concept van de nieuwe rapportagestandaarden blijft dit datapunt voor eigen personeel behouden. Positief is de toevoeging van een verwijzing naar de ILO wage setting principles. Maar legt dit de lat daadwerkelijk hoger voor bedrijven? 

Volgens Shift, een onafhankelijke organisatie opgericht om mensenrechten in het bedrijfsleven te bevorderen, is het effect slechts beperkt: het onderscheid tussen binnen en buiten de EU én de voorrang van minimumlonen blijft in stand. Op basis van dit concept krijgen wij als belegger dus géén betere informatie over of bedrijven eigen personeel en werknemers in de waardeketen daadwerkelijk een leefbaar loon betalen. 

Daarom hopen we dat het concept, naar aanleiding van verschillende oproepen, wordt aangepast. Door dit onderwerp te koppelen aan (bijvoorbeeld) de ILO-definitie van leefbaar loon en minimumlonen niet automatisch als ‘adequaat’ te beschouwen, leggen we de lat iets hoger. Zo kunnen wij als belegger daadwerkelijk monitoren of leefbare lonen worden betaald én werknemers dat loon daadwerkelijk ontvangen.

In ons position paper Human Rights en op de website van Platform Living Wage Financials is meer informatie te vinden over leefbaar loon en wat wij doen. 

------------------------------

In de Engelse versie van de ESRS  wordt de term ‘adequate wages’ gebruikt. In de officiële Nederlandse vertaling is dit vertaald als ‘leefbare lonen’. Om het onderscheid te verduidelijken, wordt in deze blog ‘adequate wages’ vertaald als ‘adequate lonen’.