Belastingen als essentieel onderdeel van het ESG-raamwerk (1)

Deel 1: het toenemende belang van belastingtransparantie voor institutionele beleggers

In een reeks van drie artikelen bespreken we het onderwerp "belastingen en ESG". In dit eerste artikel staat fiscale transparantie vanuit het perspectief van institutionele beleggers centraal.

De meeste regeringen worden geconfronteerd met ongekende sociale en economische kosten als gevolg van de recente pandemie, de huidige onzekere tijden van inflatie en oorlog en crisis in de toeleveringsketen. Het herstel van de overheidsfinanciën en van de economie als geheel is een grote uitdaging voor veel regeringen. Een belangrijke vereiste om deze uitdagingen aan te pakken is het eerlijk en effectief innen en verdelen van belastinginkomsten. Belastinginkomsten zijn immers een belangrijke financieringsbron voor het opbouwen van een duurzame en welvarende samenleving.

Ethisch en moreel onaanvaardbaar

Ondanks het belang van belastingheffing voor een duurzame en veerkrachtige samenleving schat onderzoek echter dat de jaarlijkse inkomstenverliezen voor landen als gevolg van agressieve belastingplanning[1] en belastingontwijking[2] die door multinationals worden toegepast, ongeveer 100 tot 240 miljard dollar kunnen bedragen.[3] Hoewel deze constructies binnen het wettelijke kader blijven, worden ze vaak gezien als ethisch en moreel onaanvaardbaar en in strijd met de geest van de wet. Diverse multinationals zijn dan ook de afgelopen jaren door de media in een negatief daglicht geplaatst vanwege kritiek op hun belastingontwijkingspraktijken en kregen bovendien veel publieke en politieke aandacht.

In dit eerste deel van een reeks van drie artikelen over de raakvlakken tussen belasting en ESG laten we zien dat het belastingcomponent zich serieus heeft ingebed in de drie pijlers van ESG. Ter illustratie: binnen de E-pijler van ESG bestaan ​​er milieubelastingen, zoals koolstofbelastingen op de uitstoot van broeikasgassen en fiscale stimuleringsmaatregelen voor de adoptie van groene energie, die essentieel zijn voor het stimuleren van gedragsverandering in de richting van een duurzamere wereld. Bovendien wordt belasting beschouwd als een cruciaal element in de S (Sociale) criteria van ESG, omdat belasting een prominente rol heeft gekregen bij het bereiken van de door de VN vastgestelde Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals, SDG's), maar ook vanwege de groeiende perceptie onder beleggers (en andere belanghebbenden zoals overheden, NGO’s en de samenleving als geheel ) dat bedrijven hun ‘fair share’ aan belastingen moeten betalen als onderdeel van hun verplichting naar de samenleving. En last but not least spelen verschillende aspecten van belastingheffing een belangrijke rol binnen het ondernemingsbestuur (G-element van ESG), zoals belastingtransparantie, belastingrisicobeheer, belastingstrategieën en een belastingbeleid die inspanningen op het gebied van duurzaamheid dienen te weerspiegelen.

Het toenemende belang van fiscale transparantie voor institutionele beleggers

1. Institutionele beleggers prioriteren belastingtransparantie om zich te beschermen tegen allerlei risico's die gepaard gaan met agressief belastinggedrag van ondernemingen en ter bescherming van hun cash flow en beleggersrendement.
   Er zijn steeds meer aanwijzingen dat agressief belastinggedrag van ondernemingen en/of het gebrek aan belastingtransparantie institutionele beleggers kan blootstellen aan wet- en regelgeving -, financiële en reputatierisico's. Als zodanig kunnen agressieve belastingplanning en/of een gebrek aan belastingtransparantie toekomstige kasstromen verminderen en een negatieve impact hebben op het risico-/rendementsprofiel van beleggers vanwege onverwachte belastingverplichtingen van de ondernemingen waarin is belegd. Om deze reden hechten institutionele beleggers groot belang aan fiscale transparantie. 
   
   
2. Beleggers realiseren zich dat het betalen van belastingen een essentiële voorwaarde vormt voor het scheppen van een ondernemingsklimaat dat gunstig is voor het genereren van positieve rendementen.
   Het is onbetwistbaar dat ondernemingen aanzienlijke waarde toevoegen aan de samenleving, getuige hun belangrijke rol bij het genereren van werkgelegenheid, het stimuleren van innovatie en het voortbrengen van (nieuwe) goederen en diensten. Echter, ook door middel van belastingbetaling levert een bedrijf een belangrijke bijdrage aan de samenleving. Beleggers erkennen dan ook het belang van belastingen voor een duurzame samenleving. Een samenleving die wordt gekenmerkt door een gebrek aan goede infrastructuur, slechte gezondheidszorg en/of sociale voorzieningen, een onvoorspelbaar rechtssysteem of een gebrekkig veiligheidsapparaat van de staat (in de meeste ontwikkelde landen gefinancierd door belastinginkomsten) is immers niet in staat een sterk raamwerk te bieden voor haar bedrijven en investeerders om te groeien en te innoveren.
   
   
3. De impact die belastingen kan hebben op de winstgevendheid van een onderneming.
   Voor investeerders is het belangrijk om te bepalen of de toekomstige kasstroom van een bedrijf wordt gegenereerd uit daadwerkelijke bedrijfsprestaties, aangezien deze instroom ook kan worden toegeschreven aan andere factoren, zoals ontoelaatbare belastingconstructies of toegekende subsidies. Daarom moeten beleggers bij het beoordelen van de inkomsten van een bedrijf en het voorspellen van hun toekomstige winsten een duidelijk beeld kunnen krijgen van de structuur van zo een bedrijf en de onderliggende transacties. Belastingontwijking-constructies die niet bekend zijn, kunnen het bovengenoemde beoordelingsmechanisme in gevaar brengen, omdat ze financiële stromen en transacties kunnen verhullen.
   
   
4. Beleggers hechten veel waarde aan een duurzaam belastingbeleid van ondernemingen die bestand is tegen eventuele wijzigingen van wet- en regelgeving in de toekomst en dat bijdraagt aan een positieve verstandhouding met nationale belastingautoriteiten.
   De toegenomen belangstelling voor eerlijke belastingafdracht door bedrijven heeft geleid tot diverse initiatieven van overheden, beleidsmakers, NGO's en internationale organisaties die voornamelijk gericht zijn op het bevorderen van fiscale transparantie. Een aantal voorbeelden zijn: De Base Erosion and Profit Shifting ('BEPS') project van de OESO/G20, de Europese antibelastingontwijkingsrichtlijnen (ATAD I en II), de gewijzigde Moeder-dochterrichtlijn (MDR), de GRI 207: Tax Standard, de Europese Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR), de Europese openbare Country-by-Country Reporting- (CbCR-)richtlijn, de UN PRI-richtlijn over hoe institutionele beleggers verantwoorde belastingkwesties kunnen integreren binnen hun ESG-raamwerk, de Mandatory Disclosure-Richtlijn 2018/822 (ook wel 'DAC6' genoemd), de prominente rol van belastingheffing binnen het raamwerk van de UN Sustainable Development Goals en andere richtlijnen, benchmarks en initiatieven over ‘good tax governance’ en fiscale transparantie. In het licht van deze diverse initiatieven is het essentieel dat ondernemingen zich bewust zijn van een uitgebreid scala aan wet- en regelgeving, zowel in de vorm van bindende juridische bepalingen als meer informele richtlijnen (hard en soft law) die door belastingautoriteiten zorgvuldig worden gevolgd in het kader van hun toezichthoudende functie.

Conclusie

Als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen, striktere wet- en regelgeving en krakende overheidsfinanciën is de aandacht voor belastingontwijkingspraktijken van multinationals in de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Onder de vele belanghebbenden (stakeholders) in dit landschap beoordelen institutionele beleggers steeds vaker de belastingrisico's (reputatie-, governance- en winstrisico's) in hun portefeuille en implementeren zij in toenemende mate het component belastingen binnen hun ESG-kader. Belastingvraagstukken maken daarom steeds vaker deel uit van het ESG-raamwerk van institutionele beleggers, waarbij beleggers in toenemende mate meer transparantie eisen van hun (potentiële) beleggingen. De discussie in de volgende editie zal zich richten op het snijvlak tussen ESG en belastingen in de praktijk.

In dit artikel ligt de nadruk op het toenemende belang van belastingtransparantie voor institutionele beleggers. Het tweede artikel in de reeks is een verkenning van het kruispunt tussen ESG en belasting in de praktijk. Het derde artikel zoomt in op de verwachtingen van institutionele beleggers op het gebied van belastingtransparantie.

----------------------------------------

[1] Agressieve belastingplanning verwijst naar het opzetten van kunstmatige structuren zonder enige commerciële of economische rechtvaardiging met als doel om zo min mogelijk belasting te betalen. Zie Calderoآn, C.J.M. (2016). The Concept of 'Aggressive Tax Planning' Launched by the OECD and the EU Commission in the BEPS Era: Redefining the Border Between Legitimate and Illegitimate Tax Planning. Intertax, 44, 3, 206-226.  

[2] Belastingontwijking verwijst naar het opzettelijk zoeken naar mismatches en hiaten binnen (internationale) belastingwetten en -regelgeving om de belastingafdracht te verminderen. Hoewel deze belastingconstructies binnen het wettelijke kader blijven, zijn ze vaak moreel onaanvaardbaar en in strijd met de geest van de wet. Zie Guenther, D. (2014). Measuring Corporate Tax Avoidance: Effective Tax Rates and Book-Tax Differences. SSRN Electronic Journal.

[3] Meer informatie op de website